Cilt bakımının temel adımları çok net ve basit olmasına rağmen günümüzde değişen çevre koşulları ve teknolojik gelişmeler cilt bakımında daha önce gündemimizde olmayan konuları odak noktamız haline getirebiliyor.
Bunlardan biri de, şüphesiz son günlerin en çok konuşulan konu başlıklarından biri olan ‘mavi ışık’ meselesi.
Aslında güneş ışığında UVA, UVB ve UVC ışınlarına ek olarak zaten halihazırda var olan mavi ışığı senelerce konu etmeyip, özellikle son dönemlerde konuşmamızın nedenini teknolojinin hayatımınızın ayrılmaz bir parçası haline gelmesine borçluyuz.
Ekransız - dolayısıyla mavi ışıksız - geçmeyen günlerimiz mavi ışığı gündemimize taşımada etkili oldu. LED lambalardan, dijital ekranlara ve asıl senelerce maruz kaldığımız güneş ışığına kadar uzanan bir yelpazede karşılaştığımız mavi ışık, bu konuda yapılan bilimsel çalışmaların da hız kazanması ile birlikte kaçınılmaz şekilde artık gündemimizde. Öyle ki Future Market Insights’ın raporuna göre mavi ışıktan cildi korumaya yönelik kozmetik içerik pazarının 2034 yılına kadar 2,02 milyar ABD dolarına ulaşması öngörülüyor. Konu bu kadar gündemdeyken ve önümüzdeki yıllarda daha da ilgi çekeceği düşünülürken, bu yazıda sizlere mavi ışık konusunda bilmeniz gereken en temel bilgileri aktarıp, rutininizi nasıl bu yönde revize edebileceğinizi anlatacağım.
Nedir bu mavı ışık?
Işık spektrumunda hem gözle görünen, hem de gözle göremeyeceğimiz farklı dalga boylarına sahip ışınlar mevcuttur. Gözle göremediğimiz ışınlar ultraviyole (UV) ışınlarıdır. Gözle görebildiğimiz ışınlar ise güneş ışığını yaratan farklı renklere ve onların tonlarına sahip ışınlardır. Gözle görebildiğimiz bu ışınlardan en uzun dalga boyutuna ve dolayısıyla en zayıf enerjiye sahip olan kırmızı tonları, UV ışınlarına en yakın olan, dolayısıyla gözle görülen renk spektrumunda en düşük dalga boyuna ve en yüksek enerjiye sahip ışınlar da mavi ve mor ışınlar arasındadır. Mavi ışık UV ışınlarına ışık spektrumunda bu denli yakın olması ve yüksek enerjiye sahip olması ile birlikte cildin 0,07 ile 1 mm derinliğine kadar nüfuz edebilir. Cildin bariyeri dediğimiz en üst katmanı olan epidermiste mevcut olan hemoglobin ve melanin görünür ışığı emmede oldukça etkilidir. Fakat bu ışığa fazla maruz kalmak cilt bariyerini de aşarak cildin yaşam merkezi olan; kolajen ve elastin liflerinin yer aldığı, dermiste bazı değişimlere neden olur.
Işık kirliliğinden, dijital yaşlanmaya uzanan bir yolculuk
Mavi ışığın cildimize olan etkisi gündeme geldiğinde farklı tanımlamalar karşımıza çıkıyor. LED lambalardan ve dijital ekranlardan yayılan mavi ışığa ‘ışık kirliliği’ deniyor. Tıpkı çevre kirliliği gibi ışık kirliliğinin de cildimiz üzerinde olumsuz etkileri bulunuyor. Bir diğer tanımlama ise bu olumsuz etkilerin cilt yaşlanması üzerindeki etkilerine dikkat çekiyor ve buna ‘dijital yaşlanma’ deniyor. Aslında LED lambaların özellikle ofis ortamlarında sıkça kullanılmaya başlanması ile ilk olarak ışık kirliliğinin yaygın olarak konuşulduğunu, daha sonra teknolojinin gelişmesine bağlı olarak ekranların evlerimize, cebimize girmeye başladığı dönemde ise konunun daha çok dijital boyuta kaydını söyleyebiliriz. Bilgisayar ekranlarıyla ve akıllı telefonlarla her zamankinden daha fazla vakit geçiriyoruz.
Özellikle de akıllı telefonları yüzümüze yakın tuttuğumuz için konu daha da önemli hale geliyor. Sıkça konuşulan konulardan biri teknolojinin bazı önemli, olumlu gelişmelerle birlikte beraberinde olumsuzlukları da getirdiğidir. Mavi ışık özelinde de bu argümanın geçerli olduğunu söyleyebilirim. Öyle ki mavi LED ışıkları icat eden Shuji Nakamura, Isamu Akasaki ve Hiroshi Amano, 2014 yılında Nobel Fizik Ödülünü layık görüldü. Nobelle taçlandırılan bu üstün başarı, bugün sadece cildimizde değil gözlerimiz ve hatta uyku düzenimiz üzerinde de olumsuz etkileri beraberinde getirdi. Uyku ile cilt sağlığı sıkı sıkıya bağlı olduğu için, mavi ışık olumsuz etkilerini direk cilt üzerine yansıtırken, uykusuzluğa yol açması ile de dolaylı olarak cilt sağlığını etkiliyor.
Mavi ışığın cildimiz üzerindeki etkisi
LED maske ve cilt bakım cihazlarının popülerleştiği günümüzde mavi ışığın tamamen zararlı olduğunu söylemek doğru olmaz. Dermatologlar kliniklerinde ve yeni teknoloji ile bizler artık evlerimizde mavi ışığın olumlu etkilerinden faydalanabiliyoruz. Mavi ışığın iyileştirici etkilerinden çeşitli deri rahatsızlıklarında ve aknelerde faydalanılıyor. Fakat bunlar kontrollü mavi ışığın verilmesi ile mümkün oluyor. Sürekli mavi ışığa, kontrolsüz şekilde maruz kalmak yapılan bilimsel çalışmalara göre cilt üzerinde lekelenmeye ve yaşlanma sürecinin hızlanmasına neden olabiliyor.
Journal of Cosmetic Dermatology’de yayınlanan bir bilimsel araştırmaya göre mavi ışığın cilt üzerindeki direkt, olumsuz etkileri mavi ışığa karşı cilt hücrelerinin Nitric Oxide (NO) ve Reactive Oxygen Species (ROS) üreterek yanıt vermesiyle başladığı düşünülüyor. Ayrıca ciltte bulunan karotenoidlerin mavi ışığa bağlı olarak azalması sonucunda serbest radikal üretebileceğini belirten bilimsel çalışmalar da mevcut. Bu araştırmaya göre, oksidatif stres ciltte leke olarak beliren koyulaşma ve kolajen liflerinin zarar görmesi ile ilişkilendiriliyor. Kısacası, bilimsel veriler doğrultusunda, mavi ışığın ciltte lekelenme ve erken yaşlanma ile bağlantılı olduğu düşünülüyor.
Bu şekilde mavi ışığın cilt üzerinde doğrudan etkileri olduğu gibi, uyku düzenini olumsuz etkilemesi ile de cilt üzerinde dolaylı etkileri de bulunuyor. ‘Why We Sleep’ kitabının yazarı ve uyku bilimi alanında önde gelen nörobilimcilerden biri olan Prof. Dr. Matthew Walker da mavi ışığın uyku düzeni üzerindeki olumsuz etkilerine değiniyor. Walker ‘sleep procrastination’ yani ‘uyku erteleme’ diye nitelendirdiği geç saatlerde televizyon izleme ve dijital teknoloji kullanımına ek kaliteli uykunun önündeki beş temel faktörü şöyle sıralıyor: sürekli elektrik ışığı ve LED ışıklara maruz kalmak, düzenlenmiş yani kontrollü ortam sıcaklığı, kafein, alkol ve günümüzün çalışma düzeni ile mesai saatleri.
Walker sıraladığı bu beş etmenin biyolojik değil sosyolojik faktörler olduğuna dikkat çekiyor. Bu nokta önemli, zira günlük yaşantımızın kontrol edebildiğimiz kısımlarında iyileştirmelere giderek uyku kalitemizi arttırmaya yardımcı olabiliriz. Bunlardan biri de gece geç saatlerde mavi ışığa maruz kalmamak olabilir. Sirkadiyen ritmi bozduğu düşünülen mavi ışıktan gece geç saatlerde kaçınarak, cildin onarıldığı gece saatlerinde rahat bir uyku uyuyarak cildimize fayda sağlayabiliriz.
Mavi ışıktan nasıl korunabiliriz?
Uyku düzeni dışında da mavi ışığa karşı farklı önlemler alabiliriz. Mavi ışığı günümüzde ‘dijital yaşlanma’ tanımı altında konuştuğumuzdan bahsettim. Fakat şöyle önemli bir nokta var ki, Journal of Cosmetic Dermatology’de yayınlanan bilimsel araştırma, güneşten yayılan mavi ışığın, LED lambalar ve dijital ekranlardan yayılan mavi ışığa göre çok daha güçlü ve etkili olduğunu belirtiyor. Dolayısıyla ekran saatini kısıtlamak, gece geç saatlerde ekranlara bakmamak kadar bir o kadar da önemli olan nokta güneşten yayılan mavi ışığa karşı cildi korumaya almak.
Bilim temelli güzellik içerikleriyle bilinen bir kimyager ve Lab Muffin Beauty Science’ın kurucusu Dr. Michelle Wong güneş kremlerinin hepsinin mavi ışığa karşı korumadığını belirtiyor. Dr. Wong renk verme özelliği ile kozmetik ürünlerde kullanılan Titanyum Dioksit (formüllerde CI renk göstergesidir, buradan anlaşılabilir) ve Iron Oxide’ın mavi ışığa karşı koruma sağlayabileceğini belirtiyor. Ayrıca Photochemical & Photobiological Sciences dergisinde yayınlanan bir bilimsel bir çalışmada antioksidan ve antienflamatuar olarak görev yapan meyan kökü özünden elde edilen aktif içerik olan Licochalcone A’nın mavi ışığa karşı koruduğu gösterilmiş. Bunun yanı sıra Cosmetics Design’da Kacey Culliney kaleme aldığı yazıda C vitamini ve B6 vitamini de mavi ışığa karşı korumada ve mavi ışık hasarı görmüş cildi onarmada etkili olduğunu belirtiyor . Journal of Cosmetic Dermatology’de yayınlanan bir başka bilimsel çalışma ise bazı alg türlerinin yanı sıra Niasinamid, türev C vitamini formu olan 3-O-Ethyl Ascorbic asidin de aralarında yer aldığı mavi ışığa karşı etki ettiği iddiasında bulunulan kozmetik içeriklerin sıralı listesini barındırıyor. Bu çalışmaya göre önemli bir nokta var; o da mavi ışıkla ilgili iddiaları test etmek için resmi bir standardın bulunmaması. Çalışma, mavi ışığa karşı etkiyi ölçmede farklı test yöntemlerinin uygulandığını ve bir çok yöntemin hala gelişme aşamasında olduğunu dile getiriyor.
En büyük mavi ışık faktörünün güneş olduğunu düşünecek olursak, tıpkı UV ışınlarından korunur gibi fiziksel korunma yöntemlerini uygulamak (şapka takmak, güneş gözlüğü kullanmak gibi) önemli. Bu fiziksel önlemlerin yanı sıra cilt bakım rutininizde de değişiklikler yapmak isterseniz mavi ışığa karşı özel olarak formüle edilmiş Oiolab E-Serum ve Soapy Co. Blue Light Protection Face Mist ürünlerine bakabilirsiniz. Bu iki ürün de güneş koruyucudan önce temiz cilde uygulanıyor. Oiolab E-Serum kolay emilen jel bir kıvama sahip, ayrıca ürünü buzdolabında muhafaza etmeniz gerekiyor. Soapy Co Blue Light Protection Face mist ise çok hafif yapıda ve sprey başlığı ile eşit dağılım sağlıyor. Bu serumların yanı sıra Lumene Anti-Wrinkle & Firm Day Fluid SPF 30 mineral güneş koruyucu Iron Oxide içeriyor. Beyazlık bırakmayan ince yapısı ile çok rahat uygulanan güneş koruyucu antioksidanlar yönünden de oldukça zengin.
Ceyda Sinağ
Referanslar Coats, J. G., Maktabi, B., Abou‐Dahech, M. S., & Baki, G. (2021). Blue light protection, part II—Ingredients and performance testing methods. Journal of Cosmetic Dermatology, 20(3), 718-723.
Culliney, K. (2021, May 12). Blue light protection: Skin care concerns for digital devices unfounded, says Beiersdorf. Retrieved from https://www.cosmeticsdesign-europe.com/Article/2021/05/12/Blue-light-protection-skin-care-concerns-for-digital-devices-unfounded-says-Beiersdorf/
Culliney, K. (2021, January 6). Blue light protection: Skin care cosmetic ingredients and claim testing to soar, finds review. Retrieved from https://www.cosmeticsdesign-europe.com/Article/2021/01/06/Blue-light-protection-skin-care-cosmetic-ingredients-and-claim-testing-to-soar-finds-review/
Culliney, K. (2023, February 24). Blue light skin damage: Science must focus on mechanisms of action, say researchers. Retrieved from https://www.cosmeticsdesign-europe.com/Article/2023/02/24/Blue-light-skin-damage-science-must-focus-on-mechanisms-of-action-say-researchers/
Future Market Insights. (n.d.). Blue light protection ingredients market. Retrieved from https://www.futuremarketinsights.com/reports/blue-light-protection-ingredients-market
Kumari, J., Das, K., Babaei, M., Rokni, G. R., & Goldust, M. (2023). The impact of blue light and digital screens on the skin. Journal of Cosmetic Dermatology, 22(4), 1185-1190.
Walker, M. (2017). Why we sleep: Unlocking the power of sleep and dreams. Simon and Schuster.
Wong M. How to Protect Your Skin Against Blue Light: an Update. Lab Muffin Beauty Science. February 8, 2021. Accessed February 20, 2025. Retrieved from https://labmuffin.com/how-to-protect-your-skin-against-blue-light-an-update-with-video/